Principal rights and duties of the expert in the Criminal Procedure of Poland

Santrauka

We wrześniu 1998 roku po długich przygotowaniach i dyskusji wszedł w życie w Rzeczpospolitej Polskiej nowy kodeks postępowania karnego uchwalony 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr. 89, poz. 555). Jednym z ważniejszym problemów uregulowanych w tym kodeksie, związanym ze zbieraniem dowodów w procesie karnym, jest określenie sposobu zasięgania i wykorzystywania opinii biegłego. Dokonane w nowej ustawie zmiany w zakresie instytucji biegłego nie stanowią wprawdzie zasadniczego przeobrażenia poprzedniego stanu prawnego, dążono jednak do zwiększenia procesowej poprawności i praktycznej efektywności wykorzystywania wyników ekspertyz w postępowaniu karnym. Zwraca także uwagę próba dostosowania tej kategorii dowodu do obecnych potrzeb organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, jak również do coraz większych możliwości naukowych i badawczych samych ekspertyz. Można też z zadowoleniem stwierdzić, iż wzięto pod uwagę konsekwentnie wysuwane przez kryminalistyków postulaty należące do sfery taktyki kryminalistycznej, a odnoszące się do reguł dotyczących wzajemnej współpracy biegłych z organami procesowymi.
Każdy biegły pełni w postępowaniu karnym czynności usługowe. Stosunek łączący organ procesowy z biegłym nie jest stosunkiem równoprawnych podmiotów, gdyż ten drugi wykonuje zadania zlecone przez prowadzącego postępowanie, zaś brak lub niewłaściwe ich zrealizowanie sankcjonowane jest normami prawa procesowego oraz egzekwowaniem pożądanego zachowania się biegłego *1+. Z drugiej strony biegły jest pomocnikiem organu procesowego, który poprzez wydawanie opinii oraz współudział w wykonywaniu czynności procesowych ma istotny wpływ na przebieg i rezultat procesu karnego. Dla wymuszenia jego odpowiedniego zachowania oraz dla umożliwienia mu realizacji zleconych zadań nowy kodeks postępowania karnego, a także przepisy wykonawcze niższego rzędu, nakładają na biegłego szereg obowiązków, dając mu w zamian inne przywileje. Przedstawienie dalej niektórych z takich uprawnień i obowiązków, w najistotniejszy sposób wpływających na pozycję i możliwości badawcze eksperta, pozwoli, mam nadzieję, przynajmniej w pewnym stopniu na zorientowanie się w materii instytucji biegłego w polskim procesie karnym.